| [0,0] EPONDON Q. HORATII FLACCI LIBER [1,0] I Ad Maecenatem. Ibis Liburnis inter alta nauium, amice, propugnacula, paratus omne Caesaris periculum subire, Maecenas, tuo: µ 5 quid nos, quibus te uita sit superstite iucunda, si contra, grauis? utrumne iussi persequemur otium non dulce, ni tecum simul, an hunc laborem mente laturi, decet µ 10 qua ferre non mollis uiros? feremus et te uel per Alpium iuga inhospitalem et Caucasum uel occidentis usque ad ultimum sinum forti sequemur pectore. µ 15 roges, tuom labore quid iuuem meo, inbellis ac firmus parum? comes minore sum futurus in metu, qui maior absentis habet: ut adsidens inplumibus pullis auis µ 20 serpentium adlapsus timet magis relictis, non, ut adsit, auxili latura plus praesentibus. libenter hoc et omne militabitur bellum in tuae spem gratiae, µ 25 non ut iuuencis inligata pluribus aratra nitantur meis pecusue Calabris ante Sidus feruidum Lucana mutet pascuis neque ut superni uilla candens Tusculi µ 30 Circaea tangat moenia: satis superque me benignitas tua ditauit, haud parauero quod aut auarus ut Chremes terra premam, discinctus aut perdam nepos. [2,0] II Vitae rusticae laudes. 'Beatus ille qui procul negotiis, ut prisca gens mortalium, paterna rura bubus exercet suis solutus omni faenore µ 5 neque excitatur classico miles truci neque horret iratum mare forumque uitat et superba ciuium potentiorum limina. ergo aut adulta uitium propagine µ 10 altas maritat populos aut in reducta ualle mugientium prospectat errantis greges inutilisque falce ramos amputans feliciores inserit µ 15 aut pressa puris mella condit amphoris aut tondet infirmas ouis. uel cum decorum mitibus pomis caput Autumnus agris extulit, ut gaudet insitiua decerpens pira µ 20 certantem et uuam purpurae, qua muneretur te, Priape, et te, pater Siluane, tutor finium. libet iacere modo sub antiqua ilice, modo in tenaci gramine: µ 25 labuntur altis interim ripis aquae, queruntur in Siluis aues frondesque lymphis obstrepunt manantibus, somnos quod inuitet leuis. at cum tonantis annus hibernus Iouis µ 30 imbris niuisque conparat, aut trudit acris hinc et hinc multa cane apros in obstantis plagas aut amite leui rara tendit retia turdis edacibus dolos µ 35 pauidumque leporem et aduenam laqueo gruem iucunda captat praemia. quis non malarum quas amor curas habet haec inter obliuiscitur? quodsi pudica mulier in partem iuuet µ 40 domum atque dulcis liberos, Sabina qualis aut perusta Solibus pernicis uxor Apuli, sacrum uetustis exstruat lignis focum lassi Sub aduentum uiri µ 45 claudensque textis cratibus laetum pecus distenta siccet ubera et horna dulci uina promens dolio dapes inemptas adparet: non me Lucrina iuuerint conchylia µ 50 magisue rhombus aut scari, siquos Eois intonata fluctibus hiems ad hoc uertat mare, non Afra auis descendat in uentrem meum, non attagen Ionicus µ 55 iucundior quam lecta de pinguissimis oliua ramis arborum aut herba lapathi prata amantis et graui maluae salubres corpori uel agna festis caesa Terminalibus µ 60 uel haedus ereptus lupo. has inter epulas ut iuuat pastas ouis uidere properantis domum, uidere fessos uomerem inuersum boues collo trahentis languido µ 65 positosque uernas, ditis examen domus, circum renidentis Laris.' haec ubi locutus faenerator Alfius, iam iam futurus rusticus, omnem redegit idibus pecuniam, µ 70 quaerit kalendis ponere. [3,0] III Allium detestatur, quod apud Maecenatem ederat. Parentis olim siquis inpia manu senile guttur fregerit, edit cicutis alium nocentius. o dura messorum ilia. µ 5 quid hoc ueneni saeuit in praecordiis? num uiperinus his cruor incoctus herbis me fefellit? an malas Canidia tractauit dapes? ut Argonautas praeter omnis candidum µ 10 Medea mirata est ducem, ignota tauris inligaturum iuga perunxit hoc Iasonem, hoc delibutis ulta donis paelicem serpente fugit alite. µ 15 nec tantus umquam Siderum insedit uapor siticulosae Apuliae nec munus umeris efficacis Herculis inarsit aestuosius. at siquid umquam tale concupiueris, µ 20 iocose Maecenas, precor, manum puella sauio opponat tuo, extrema et in sponda cubet. [4,0] IV In Menam. Lupis et agnis quanta Sortito obtigit, tecum mihi discordia est, Hibericis peruste funibus latus et crura dura compede. µ 5 licet superbus ambules pecunia, fortuna non mutat genus. uidesne, sacram metiente te uiam cum bis trium ulnarum toga, ut ora uertat huc et huc euntium µ 10 liberrima indignatio? 'sectus flagellis hic triumuiralibus praeconis ad fastidium arat Falerni mille fundi iugera et Appiam mannis terit µ 15 sedilibusque magnus in primis eques Othone contempto sedet. quid attinet tot ora nauium graui rostrata duci pondere contra latrones atque seruilem manum µ 20 hoc, hoc tribuno militum?' [5,0] V In Canidiam ueneficam. 'At o deorum quidquid in caelo regit terras et humanum genus, quid iste fert tumultus aut quid omnium uoltus in unum me truces? µ 5 per liberos te, si uocata partubus Lucina ueris adfuit, per hoc inane purpurae decus precor, per inprobaturum haec Iouem, quid ut nouerca me intueris aut uti µ 10 petita ferro belua?' ut haec trementi questus ore constitit insignibus raptis puer, inpube corpus, quale posset inpia mollire Thracum pectora: µ 15 Canidia, breuibus illigata uiperis crinis et incomptum caput, iubet sepulcris caprificos erutas, iubet cupressos funebris et uncta turpis oua ranae Sanguine µ 20 plumamque nocturnae strigis herbasque, quas Iolcos atque Hiberia mittit uenenorum ferax, et ossa ab ore rapta ieiunae canis flammis aduri Colchicis. µ 25 at expedita Sagana, per totam domum spargens Auernalis aquas, horret capillis ut marinus asperis echinus aut Laurens aper. abacta nulla Veia conscientia µ 30 ligonibus duris humum exhauriebat, ingemens laboribus, quo posset infossus puer longo die bis terque mutatae dapis inemori spectaculo, µ 35 cum promineret ore, quantum exstant aqua suspensa mento corpora; exsucta uti medulla et aridum iecur amoris esset poculum, interminato cum semel fixae cibo µ 40 intabuissent pupulae. non defuisse masculae libidinis Ariminensem Foliam et otiosa credidit Neapolis et omne uicinum oppidum, µ 45 quae sidera excantata uoce Thessala lunamque caelo deripit. hic inresectum saeua dente liuido Canidia rodens pollicem quid dixit aut quid tacuit? 'o rebus meis µ 50 non infideles arbitrae, Nox et Diana, quae silentium regis, arcana cum fiunt sacra, nunc, nunc adeste, nunc in hostilis domos iram atque numen uertite. µ 55 formidulosis cum latent siluis ferae dulci sopore languidae, senem, quod omnes rideant, adulterum latrent Suburanae canes nardo perunctum, quale non perfectius µ 60 meae laborarint manus. quid accidit? cur dira barbarae minus uenena Medeae ualent, quibus Superbam fugit ulta paelicem, magni Creontis filiam, µ 65 cum palla, tabo munus imbutum, nouam incendio nuptam abstulit? atqui nec herba nec latens in asperis radix fefellit me locis. indormit unctis omnium cubilibus µ 70 obliuione paelicum? a, a, solutus ambulat ueneficae scientioris carmine. non usitatis, Vare, potionibus, o multa fleturum caput, µ 75 ad me recurres nec uocata mens tua Marsis redibit uocibus. maius parabo, maius infundam tibi fastidienti poculum priusque caelum Sidet inferius mari µ 80 tellure porrecta super quam non amore sic meo flagres uti bitumen atris ignibus.' sub haec puer iam non, ut ante, mollibus lenire uerbis inpias, µ 85 sed dubius unde rumperet silentium, misit Thyesteas preces: 'uenena maga non fas nefasque, non ualent conuertere humanam uicem. diris agam uos: dira detestatio µ 90 nulla expiatur uictima. quin, ubi perire iussus exspirauero, nocturnus occurram Furor petamque uoltus umbra curuis unguibus, quae uis deorum est Manium, µ 95 et inquietis adsidens praecordiis pauore somnos auferam. uos turba uicatim hinc et hinc saxis petens contundet obscaenas anus; post insepulta membra different lupi µ 100 et Esquilinae alites neque hoc parentes, heu mihi superstites, effugerit spectaculum.' [6,0] VI In Cassium Seuerum. Quid inmerentes hospites uexas, canis ignauos aduersum lupos? quin huc inanis, si potes, uertis minas et me remorsurum petis? µ 5 nam qualis aut Molossus aut fuluos Lacon, amica uis pastoribus, agam per altas aure sublata niuis quaecumque praecedet fera; tu, cum timenda uoce complesti nemus, µ 10 proiectum odoraris cibum. caue, caue, namque in malos asperrimus parata tollo cornua, qualis Lycambae spretus infido gener aut acer hostis Bupalo. µ 15 an si quis atro dente me petiuerit, inultus ut flebo puer? [7,0] VII Ad populum Romanum. Quo, quo scelesti ruitis? aut cur dexteris aptantur enses conditi? parumne campis atque Neptuno super fusum est Latini sanguinis, µ 5 non ut superbas inuidae Karthaginis Romanus arces ureret, intactus aut Britannus ut descenderet sacra catenatus uia, sed ut Secundum uota Parthorum sua µ 10 Vrbs haec periret dextera? neque hic lupis mos nec fuit leonibus umquam nisi in dispar feris. furorne caecos an rapit uis acrior an culpa? responsum date. µ 15 tacent et albus ora pallor inficit mentesque perculsae Stupent. sic est: acerba fata Romanos agunt scelusque fraternae necis, ut inmerentis fluxit in terram Remi µ 20 sacer nepotibus cruor. [8,0] VIII Rogare longo putidam te saeculo, uiris quid eneruet meas, cum sit tibi dens ater et rugis uetus frontem senectus exaret µ 5 hietque turpis inter aridas natis podex uelut crudae bouis. sed incitat me pectus et mammae putres equina quales ubera uenterque mollis et femur tumentibus µ 10 exile suris additum. esto beata, funus atque imagines ducant triumphales tuom nec sit marita, quae rotundioribus onusta bacis ambulet. µ 15 quid? quod libelli Stoici inter Sericos iacere puluillos amant, inlitterati num minus nerui rigent minusue languet fascinum? quod ut superbo pouoces ab inguine, µ 20 ore adlaborandum est tibi. [9,0] IX Ad Maecenatem. Quando repositum Caecubum ad festas dapes uictore laetus Caesare tecum sub alta - sic Ioui gratum - domo, beate Maecenas, bibam µ 5 sonante mixtum tibiis carmen lyra, hac Dorium, illis barbarum? ut nuper, actus cum freto Neptunius dux fugit ustis nauibus minatus Vrbi uincla, quae detraxerat µ 10 seruis amicus perfidis. Romanus eheu - posteri negabitis - emancipatus feminae fert uallum et arma miles et spadonibus seruire rugosis potest µ 15 interque signa turpe militaria sol adspicit conopium. ad hunc frementis uerterunt bis mille equos Galli canentes Caesarem hostiliumque nauium portu latent µ 20 puppes sinistrorsum citae. io Triumphe, tu moraris aureos currus et intactas boues? io Triumphe, nec Iugurthino parem bello reportasti ducem µ 25 neque Africanum, cui super Karthaginem uirtus Sepulcrum condidit. terra marique uictus hostis Punico lugubre mutauit sagum. aut ille centum nobilem Cretam urbibus µ 30 uentis iturus non suis exercitatas aut petit Syrtis noto aut fertur incerto mari. capaciores adfer huc, puer, Scyphos et Chia uina aut Lesbia µ 35 uel quod fluentem nauseam coerceat metire nobis Caecubum. curam metumque Caesaris rerum iuuat dulci Lyaeo soluere. [10,0] X In Maeuium poetam. Mala soluta nauis exit alite ferens olentem Meuium. ut horridis utrumque uerberes latus, Auster, memento fluctibus; µ 5 niger rudentis Eurus inuerso mari fractosque remos differat; insurgat Aquilo, quantus altis montibus frangit trementis ilics; nec sidus atra nocte amicum adpareat, µ 10 qua tristis Orion cadit; quietiore nec feratur aequore quam Graia uictorum manus, cum Pallas usto uertit iram ab Ilio in inpiam Aiacis ratem. µ 15 o quantus instat nauitis sudor tuis tibique pallor luteus et illa non uirilis heiulatio preces et auersum ad Iouem, Ionius udo cum remugiens sinus µ 20 Noto carinam ruperit opima quodsi praeda curuo litore porrecta mergos iuuerit, libidinosus immolabitur caper et agna Tempestatibus. [11,0] XI Ad Pettium. Petti, nihil me sicut antea iuuat scribere uersiculos amore percussum graui, amore, qui me praeter omnis expetit mollibus in pueris aut in puellis urere. µ 5 hic tertius December, ex quo destiti Inachia furere, siluis honorem decutit. heu me, per Vrbem (nam pudet tanti mali) fabula quanta fui, conuiuiorum et paenitet, in quis amantem languor et silentium µ 10 arguit et latere petitus imo spiritus. 'contrane lucrum nil ualere candidum pauperis ingenium' querebar adplorans tibi, simul calentis inuerecundus deus feruidiore mero arcana promorat loco. µ 15 'quodsi meis inaestuet praecordiis libera bilis, ut haec ingrata uentis diuidat fomenta uolnus nil malum leuantia, desinet inparibus certare submotus pudor.' ubi haec seuerus te palam laudaueram, µ 20 iussus abire domum ferebar incerto pede ad non amicos heu mihi postis et heu limina dura, quibus lumbos et infregi latus. nunc gloriantis quamlibet mulierculam uincere mollitia amor Lycisci me tenet; µ 25 unde expedire non amicorum queant libera consilia nec contumeliae graues, sed alius ardor aut puellae candidae aut teretis pueri longam renodantis comam. [12,0] XII Quid tibi uis, mulier nigris dignissima barris? munera quid mihi quidue tabellas mittis nec firmo iuueni neque naris obesae? namque sagacius unus odoror, µ 5 polypus an grauis hirsutis cubet hircus in alis quam canis acer ubi lateat sus. qui sudor uietis et quam malus undique membris crescit odor, cum pene Soluto indomitam properat rabiem sedare, neque illi µ 10 iam manet umida creta colorque stercore fucatus crocodili iamque Subando tenta cubilia tectaque rumpit. uel mea cum saeuis agitat fastidia uerbis: 'Inachia langues minus ac me; µ 15 Inachiam ter nocte potes, mihi Semper ad unum mollis opus. pereat male quae te Lesbia quaerenti taurum monstrauit inertem. cum mihi Cous adesset Amyntas, cuius in indomito constantior inguine neruos µ 20 quam noua collibus arbor inhaeret. muricibus Tyriis iteratae uellera lanae cui properabantur? tibi nempe, ne foret aequalis inter conuiua, magis quem diligeret mulier sua quam te. µ 25 o ego non felix, quam tu fugis, ut pauet acris agna lupos capreaeque leones!' [13,0] XIII Ad amicos. Horrida tempestas caelum contraxit et imbres niuesque deducunt Iouem; nunc mare, nunc siluae Threicio Aquilone sonant. rapiamus, amici, Occasionem de die dumque uirent genua µ 5 et decet, obducta soluatur fronte senectus. tu uina Torquato moue consule pressa meo. cetera mitte loqui: deus haec fortasse benigna reducet in sedem uice. nunc et Achaemenio perfundi nardo iuuat et fide Cyllenea µ 10 leuare diris pectora Sollicitudinibus, nobilis ut grandi cecinit Centaurus alumno: 'inuicte, mortalis dea nate puer Thetide, te manet Assaraci tellus, quam frigida parui findunt Scamandri flumina lubricus et Simois, µ 15 unde tibi reditum certo Subtemine Parcae rupere, nec mater domum caerula te reuehet. illic omne malum uino cantuque leuato, deformis aegrimoniae dulcibus adloquiis.' [14,0] XIV Ad Maecenatem. Mollis inertia cur tantam diffuderit imis obliuionem sensibus, pocula Lethaeos ut si ducentia somnos arente fauce traxerim, µ 5 candide Maecenas, occidis Saepe rogando: deus, deus nam me uetat inceptos, olim promissum carmen, iambos ad umbilicum adducere. non aliter Samio dicunt arsisse Bathyllo µ 10 Anacreonta Teium, qui persaepe caua testudine fleuit amorem non elaboratum ad pedem. ureris ipse miser: quodsi non pulcrior ignis accendit obsessam Ilion, µ 15 gaude sorte tua; me libertina, nec uno contenta, Phryne macerat. [15,0] XV Ad Neaeram. Nox erat et caelo fulgebat Luna sereno inter minora sidera, cum tu, magnorum numen laesura deorum, in uerba iurabas mea, µ 5 artius atque hedera procera adstringitur ilex lentis adhaerens bracchiis; dum pecori lupus et nautis infestus Orion turbaret hibernum mare intonsosque agitaret Apollinis aura capillos, µ 10 fore hunc amorem mutuom, o dolitura mea multum uirtute Neaera: nam siquid in Flacco uiri est, non feret adsiduas potiori te dare noctes et quaeret iratus parem µ 15 nec semel offensi cedet constantia formae, si certus intrarit dolor. et tu, quicumque es felicior atque meo nunc superbus incedis malo, sis pecore et multa diues tellure licebit µ 20 tibique Pactolus fluat nec te Pythagorae fallant arcana renati formaque uincas Nirea, heu heu, translatos alio maerebis amores, ast ego uicissim risero. [16,0] XVI Ad populum Romanum. Altera iam teritur bellis ciuilibus aetas, suis et ipsa Roma uiribus ruit. quam neque finitimi ualuerunt perdere Marsi minacis aut Etrusca Porsenae manus, µ 5 aemula nec uirtus Capuae nec Spartacus acer nouisque rebus infidelis Allobrox nec fera caerulea domuit Germania pube parentibusque abominatus Hannibal: inpia perdemus deuoti sanguinis aetas µ 10 ferisque rursus occupabitur solum: barbarus heu cineres insistet uictor et Vrbem eques sonante uerberabit ungula, quaeque carent uentis et solibus ossa Quirini, (nefas uidere) dissipabit insolens. µ 15 forte quid expediat communiter aut melior pars, malis carere quaeritis laboribus; nulla sit hac potior sententia: Phocaeorum uelut profugit exsecrata ciuitas agros atque lares patrios habitandaque fana µ 20 apris reliquit et rapacibus lupis, ire, pedes quocumque ferent, quocumque per undas Notus uocabit aut proteruos Africus. sic placet? an melius quis habet suadere? Secunda ratem occupare quid moramur alite? µ 25 sed iuremus in haec: 'simul imis saxa renarint uadis leuata, ne redire sit nefas; neu conuersa domum pigeat dare lintea, quando Padus Matina lauerit cacumina, in mare seu celsus procurrerit Appenninus µ 30 nouaque monstra iunxerit libidine mirus amor, iuuet ut tigris subsidere ceruis, adulteretur et columba miluo, credula nec rauos timeant armenta leones ametque salsa leuis hircus aequora.' µ 35 haec et quae poterunt reditus abscindere dulcis eamus omnis exsecrata ciuitas aut pars indocili melior grege; mollis et exspes inominata perpremat cubilia. uos, quibus est uirtus, muliebrem tollite luctum, µ 40 Etrusca praeter et uolate litora. nos manet Oceanus circum uagus: arua beata petamus, arua diuites et insulas, reddit ubi cererem tellus inarata quotannis et inputata floret usque uinea, µ 45 germinat et numquam fallentis termes oliuae suamque pulla ficus ornat arborem, mella caua manant ex ilice, montibus altis leuis crepante lympha desilit pede. illic iniussae ueniunt ad mulctra capellae µ 50 refertque tenta grex amicus ubera nec uespertinus circumgemit ursus ouile nec intumescit alta uiperis humus; pluraque felices mirabimur, ut neque largis aquosus Eurus arua radat imbribus, µ 55 pinguia nec siccis urantur semina glaebis, utrumque rege temperante caelitum. non huc Argoo contendit remige pinus neque inpudica Colchis intulit pedem, non huc Sidonii torserunt cornua nautae, µ 60 laboriosa nec cohors Vlixei. nulla nocent pecori contagia, nullius astri gregem aestuosa torret impotentia. Iuppiter illa piae secreuit litora genti, ut inquinauit aere tempus aureum, µ 65 aere, dehinc ferro durauit saecula, quorum piis secunda uate me datur fuga. [17,0] XVII Ad Canidiam ueneficam. 'Iam iam efficaci do manus scientiae, supplex et oro regna per Proserpinae, per et Dianae non mouenda numina, per atque libros carminum ualentium µ 5 refixa caelo deuocare sidera, Canidia: parce uocibus tandem sacris citumque retro solue, solue turbinem. mouit nepotem Telephus Nereium, in quem superbus ordinarat agmina µ 10 Mysorum et in quem tela acuta torserat. unxere matres Iliae additum feris alitibus atque canibus homicidam Hectorem, postquam relictis moenibus rex procidit heu peruicacis ad pedes Achillei. µ 15 saetosa duris exuere pellibus laboriosi remiges Vlixei uolente Circa membra; tunc mens et sonus relapsus atque notus in uoltus honor. dedi satis superque poenarum tibi, µ 20 amata nautis multum et institoribus. fugit iuuentas et uerecundus color reliquit ossa pelle amicta lurida, tuis capillus albus est odoribus, nullum a labore me reclinat otium; µ 25 urget diem nox et dies noctem neque est leuare tenta spiritu praecordia. ergo negatum uincor ut credam miser, Sabella pectus increpare carmina caputque Marsa dissilire nenia. µ 30 quid amplius uis? o mare et terra, ardeo, quantum neque atro delibutus Hercules Nessi cruore nec Sicana feruida uirens in Aetna flamma; tu, donec cinis iniuriosis aridus uentis ferar, µ 35 cales uenenis officina Colchicis. quae finis aut quod me manet stipendium? effare; iussas cum fide poenas luam, paratus expiare, seu poposceris centum iuuencos siue mendaci lyra µ 40 uoles sonare: ''tu pudica, tu proba perambulabis astra sidus aureum.'' infamis Helenae Castor offensus uice fraterque magni Castoris, uicti prece, adempta uati reddidere lumina: µ 45 et tu, potes nam, solue me dementia, o nec paternis obsoleta sordibus neque in sepulcris pauperum prudens anus nouendialis dissipare pulueres. tibi hospitale pectus et purae manus µ 50 tuosque uenter Pactumeius et tuo cruore rubros obstetrix pannos lauit, utcumque fortis exsilis puerpera.' [18,0] XVIII Canidiae ficta responsio. 'Quid obseratis auribus fundis preces? non saxa nudis surdiora nauitis Neptunus alto tundit hibernus salo. inultus ut tu riseris Cotytia µ 5 uolgata, sacrum liberi Cupidinis, et Esquilini pontifex uenefici inpune ut Vrbem nomine inpleris meo? quid proderat ditasse Paelignas anus uelociusue miscuisse toxicum? µ 10 sed tardiora fata te uotis manent: ingrata misero uita ducenda est in hoc, nouis ut usque suppetas laboribus. optat quietem Pelopis infidi pater, egens benignae Tantalus semper dapis, µ 15 optat Prometheus obligatus aliti, optat supremo collocare Sisyphus in monte saxum; sed uetant leges Iouis. uoles modo altis desilire turribus, frustraque uincla gutturi innectes tuo µ 20 modo ense pectus Norico recludere fastidiosa tristis aegrimonia. uectabor umeris tunc ego inimicis eques meaeque terra cedet insolentiae. an quae mouere cereas imagines, µ 25 ut ipse nosti curiosus, et polo deripere lunam uocibus possim meis, possim crematos excitare mortuos desiderique temperare pocula, plorem artis in te nil agentis exitus?' | |
|
